تحلیل عناصر ساختاری کوه کمر حاجی، شمال باختر بیرجند

در منطقه کوه کمرحاجی در شمال باختر بیرجند، عناصر ساختاری مانند ساخت دوپشته(Duplex)، ساخت بالارانده(Pop-Up)، ساخت پهنه سه‌گوش(Triangle Zone)، ساخت گلواره (Flower structure) ، چین و... وجود دارند. دوپشته‌های منطقه، به موازات سیستم گسل شکرآب، روند خاوری ـ باختری دارند. گسل شکرآب یک گسل معکوس با مؤلفه چپ‌گرد است که در جنوب منطقه مطالعاتی قرار دارد و جزو یکی از شاخه‌های انتهایی گسل نهبندان به شمار می‌آید. بر اساس تحلیل هندسی ـ جنبشی صورت گرفته، دوپشته‌های منطقه از نوع ساختارهای دم اسبی (Horsetil structure) هستند که این ساختارها از پهلو بر روی همدیگر قرارگرفته‌اند. در راستای عمود بر ساختارهای دم اسبی ساخت گلواره وجود دارد که باعث شده لایه‌های مرکزی دوپشته‌ها، مرتفع‌تر از لایه‌های کناری  باشند. در منطقه، راندگی با جهت جابه‌جایی مخالف (Antithetic thrusts) حرکت راندگی اصلی دیده می‌شود. این راندگی، پس راندگی (Back Thrust) راندگی اصلی است. بلوک فرادیواره2 گسل، راندگی و پس‌راندگی آن، ساخت بالارانده موجود در منطقه می باشد. پس‌راندگی و راندگی جدیدتر نیز در منطقه مورد مطالعه تشکیل ساخت پهنه سه‌گوش را داده‌اند. در دوپشته‌های این منطقه پلکان‌ها (Ramp) دارای سازوکار امتدادلغز چپ‌گرد همراه بامؤلفه راندگی (Thrust)  هستند. سکوهای(Flat) موجود در منطقه غیر افقی بوده و عمدتاً سازوکار راندگی با مؤلفه چپ‌گرد دارند. با توجه به سازوکار سکوها، جهت انتقال به سمت باختر  است و از آنجا که جهت جوان شدن پلکان‌ها بر روی فرادیواره پلکان‌های پیشین است (به عبارتی جهت جوان شدن به سمت پس‌بوم (Hinterland) است)، تشکیل دوپشته‌ها از مدل break back پیروی می‌کند. از آنجا که مدل فیزیکی فهم بهتری از مدل تشکیل و ارتباط ساختارهای منطقه به ما نشان می‌دهد، از مدل‌سازی تجربی استفاده کرده‌ایم. نتایج آزمایش نشان می‌دهد که یک ارتباط قوی بین هندسه سکو با هندسه ساختارهای موجود در منطقه وجود دارد.  بر اساس تعیین فازهای تنش دیرین و روندهای کوتاه‌شدگی ناشی از فشردگی بر روی ساختارهای موجود در منطقه، مانند چین‌خوردگی‌ها و دوپشته‌ها مراحل دگرشکی مورد بررسی قرار گفت. بر این اساس دو مرحله دگرشکلی به دست آمد. در مرحله اول، محور تنش بیشینه به کمک درزه‌ها ی مزدوج N42,00، درزه‌های کششی N40,07 و سطح محوری چین‌ها N38,14  است. مقدار کوتاه‌شدگی به دست آمده در این مرحله از دگرشکلی 46/41 درصد است. در مرحله دوم دگرشکلی محور تنش بیشینه به کمک درزه‌های مزدوج N83,02، درزه‌های کششی N84,00 و راستای راندگی‌های خاوری ـ باختری بر اساس تصاویر ماهواره‌ای N90E است. در این مرحله گسل‌های امتدادلغز گسترش بیشتری داشته‌اند. براساس بازگرداندن مقطع خاوری ـ باختری رسم شده بر روی دوپشته‌ها، مقدارکوتاه‌شدگی30/20 درصد و مقدار لغزش در امتداد سکو، 2640 متر به دست آمد. بر اساس تحلیل هندسی جنبشی صورت گرفته دوپشته‌ها در مرحله دوم دگرشکلی که با دگرشکلی پیشرونده همراه بوده است به وجود آمده‌اند.